RAMHRUAITU KUTKAIH VOI. IV

Bangalore Jan. 2008

Tlangval Fim le Nunmawi Ka Ti Mi Cu

Sankhat hnu sankhat a her liamih, khuahlan kan nun le tuisan nun hi cu sim ding dang um lo khawpin a danglam ti cu upa lungfim cun an hmu in an ruat thei ko ding. Kan Chinmi lawng hman silo, kan Kawlram mi tam zet cu ram ukawknak tthat lo ruangah Refugee in an um ih, khatlam zawng ih vun ruahsak cun zaangfak za ngaingai an si. Kan Chinmi tam sawn, ramleng thleng pawl tongkam ka ngai tikah, "Pasal ding hawl a tullo, kan Chinmi lakah pasal tlak an um lo" tihi thuruataw ter thei nunau tam sawn hin an thinlungah an ret in ka hmu. Cun, Bible tlawng kaitu pawl kan zoh lala asile, tam zet in ningzak za ngaingaiin an can an hmang lala fawn. Hmansehla, ka hmuhmi tlangval fel le nunmawi ka timi cu, amah zoh men ahcun danglamnak a um lo, mi zaran a si ko. Nan a sungthu ka zoh tikah cun fimnak le nunmawinak in a khat fawn.

Mi lak a tlanlen tikah, a kawm fiang lo pawl cun, "Mi aa a si hi a, a zahumnak hman a kil thei lo" ti ding zikzikin a um ko nan, a kawm fiang pawl cun, "Hipa tluk hi cu tulai san minung ah an um thei kemmaw?" tiah an sim thung. Capoh duh ciamco mi minung a si lo nan, mi capoh tuahmi cu a hnihpi ih, thu tam a rel bet lo nan, a kiangih um pawl ha fai le fai lo hmufiang thei ding cun capoh a tuah ve ko. Amah le mah a pawrhaw lo ih, tangdawrnak nun cu a lallukhumah a hmang sawn. A zirnak a sang zet ko, hmansehla mi zir sang lo le nauta sawn khalih nel ngam dingin a um nan, an duhduh cun an relse ngam fawn lo. Misia le ttha a kawm thiamih, a ttullonak ah ttong a suupaw thiam thotho. Fala lakah a hminse lo ih, ttongkam tha a ui cuang lo.

A hmaiih ttuan ding um neh zet in a tuan suak ko nan, pawrhawknak ah hman a tum cuang lo. Mi pawrhnak hnakin tthazet ih thu an simmi cu sunglawi a ti sawn ih, a duhbikmi khal a si. Siatni thatni hi amai hrang a si lo, tuarpitu ding le lungawipitu ding a si sawn ti thei in, fala zohnak ah a hmang siang fawn lo. Ttuan ding a um tikah mi fialcawp a hngak dah lo ih, mi fialtu khal a si dah lo. Mi inn a len tikah a lennak sungkaw umtu dan thei zet in a um ih, zantlai hnu tiangtiang khal mi ttongkam ttha dawiin a leng dah fawn lo. Ningzah a nei ko nan, a tullonak tiangtiangah a ningzah neihnak lang ter a tum dah fawn lo. Miin an buainak, harsatnak, thinbangnak le lungawinak an sim tikah a ngaisak ih, mi ttong theh hlanah a ttong dah fawn lo. Mi rinsantu si a tum lo ih, amah sawn kha miin an rinsan sawn. Cei mawiawknak hnipuan kha thupibikah a ret lo nan, milakih ningzahthlak khawp hnipuan a hru dah fawn lo. Sumpai neilo a si lo nan, a neihsun hman dan a thiam hleiah, a duhduhnak hmunah a hmang dah fawn lo.

Lennak dingih nupi neih a tum lo ih, duhdawtnak thupi ah ret in le nupi ttha a ngah theinak dingah a nun a ralringih, nunau mawinak cu an lenglam phaw lawng a si ti khal theiin, mawiih a hmuhhmuh mi pohpoh ngai khal a tum fawn lo. Zuuri a ngainiam ciomco lo nan, a riitu si cu a tum cuang lo. A nulepa khal Pathian ih pekmi le a lei pathian an si ti theiih, a kum a hung tam ruangah an thu a el tam phah fawn lo. A nitin nun a fimkhur bang in, a mi kawmmi pawl khalih zohthimtlak dingin a nun a ralringih, mi thu va simawk ter rero cu fimthlakbik ah a ruat duh lo. A ttongkam a ralring bangin, a tuah ttuannak hmun khalah rinsantlak mi a si ringring. A venghnen kiangkap pawl a pal ttheu ko nan, nitin cun a lengvak cuang lo. Mi harsatnak a theihthiampi zet nan, a harsatnak cu mi pohpoh sim a tum cuang lo. A thurelmi pawl khal mi ninum ti ding khawp in a rel sal cingcing lo. Hitivek tlangval hi kan Chinmi ah an umlai ti kan Laimi nunau hin thei sehla, "Zo so pasal Fim le nunmawi neilo ih, mai hnam le rammi si lo neiih um ding" tiah ka ruat. By: Hniangsinpa

KAN MIPHUN LAKIH KA UPAT ZAWNG

Kannih Chin miphun khal fimthiamnak lam ah siseh, theihkauhnak lam ah siseh, hlasak thiam le awnmawi tum thiam lam khal ah siseh, thil dangdang khal ah siseh kan duaive ce lo ti a si ttheu. Cumipawl lak ihsin ka uar hleicemi le ka upat cuangmi pawl zovek, ziangvek an si timi malte’n tarlang ka duh.

Hlasak thiam (album nei thei) hmuahhmuah lakah Salai Tuanlingthang ka upat bik. Asancu, miphun duhdawtnak taktak thawn hla a sak lawnghman siloin a hla phuahmi le sakmi vekin a nun ah a kilkhawi aw thei. Hrekkhat cu hminthan duh men ah saktu kan tam sawn lai hrihih a pawi zet. Hrekkhat pawl leh cun miphun duhdawtnak hla cu kan sak ciamco ko nan kan sak ttheh ve te’n Kawlte ttong le ttong dangdang in kanmah le kanmah cu kan bia aw celcel mei ttheu hmuh tikah kan thinlung taktak in le duhdawtnak taktak in kan lai hla hi kan sak lo timi a langfiang. Curuangah, Salai Tuanlingthang vek hlasak thiam / thei Chin miphun in kan ttul hrih.

Sibawi kan neihmi hmuahhmuah lakah Dr. Thanbilluai ka upat bik. Asancu, anih cu a miphun-pi pawl in kan tthathnempi, kan hlawkpi. Sibawi dang kan neihmi pawl cu zo an si, khui ah an um ti hman kan theihbanh lomi an tam sawn. Dr. Thanbilluai vek sibawi fim Chin mipi in kan mamawh.

Cathiam le mifim tampi kan neihmi hmuahhmuah lakah miphun hrangah ti’n ttuantu, a hleice in, an fimthiamnak cu an unau miphun-pi anmah bangih zirthiamnak sang nei thei lo pawl mitvangve dingin le ruahnak kau neive thei dingin calai thawn a hlawm thiamtu / theitu pawl ka upat cuang. Zirthiamnak sang neiih ram le miphun hrangih hmang thiamtu mifim tampi kan miphun in kan ttul lai.

Mai’ ttong le calai hngilh tahratin Kawl le Mirang calai tvp a thiam dohdotu nulepa (parents), fala tlangval hnakin mai’ Chin ttong le calai te lawng a thiamtu le a urhsuntu pawl ka upat sawn. Midang calai le hla hnakin mai calai siar le hla sak duhtu, paihtu le ngaina sawntu pawl ka upat sawn. Kawl le mirang hla phuahthiamtu hnakin lai hla mawite phuah thiamtu ka upat sawn, ka ngaisang sawn.

Kawlte le miring Bible lawng siartu le siarthiamtu hnakin Chin Bible te lawng a siarthaimtu ka upat sawn. Kawlte le miring tvp ih hnipuan tampi neitu pawl hnakin Chin thuam mawi zunkhat zunhnih te lawng a neitu pawl ka upat sawn. Zianghman tuah ttuanmi um siloin ram le miphun hrangah ti’n thiamtawkte’n le tlintawkte’n ttuantu pawl sawiseltu le dokalhtu pawl hnakin sawiselnak le dokalhnak a tuartu pawl ka upat sawn.

Duhdawtmi casiartu, ram le miphun hrangah ziangti kawngzawng talin tthathnemnak kan neih cio theinak dingah duhsaknak thawn, Salai Zahau Caleb Laltinhrem

KA UARMI RAMHRUAITU

Zumtu felfai te a si peiih Pathian a ttihzah taktak mi an si pei. Ram le miphun hrangah a nunak pek le thawngtlak tiang a ngam vekin Kristian sakhua sinak lam hrang khalah a ral ttha zetmi an si pei. Mai’ kawhhran lawng ttan loin Chinmi biaknak tinkip ah a leng theimi an si pei. Zu a in lomi an si pei. Zu an in ko hmanah siivai hrangah a hmangthiammi an si pei…. Zu in pawl cu nawhthuh pek an awl ih ruagnah thudik hi an ttan ngam lo ttheu.

Chin nupi / pasal a neimi an si pei. A fale zate’n Chin ttong a thiamter theitu an si pei. Thihttian a silo ahcun nupi / pasal pakhat te lawng a neimi hi ka uar hleice. Tangka thu ah hminsiatnak a nei lomi hi ttihzah an si cuang.

Hril hlan lawng siloin bawi a si hnu khalah farah zawnzai pawl khalin nel theih le biak theihmi an si pei. Mirelsiat le misawisel a hmangmi an si lo pei. Midang thawn to aw leuhleuhmi le tazacuai hmangmi cu hruaitu ding tlak an si lo. An hruaimi ram le miphun le kawhhran sungah remawklonak a um hrimhrim ve thei.

Cathiammi le casiar tammi cun mi hruai an thiam deuh ttheu. Asinan, nuihrin thluak pianpi B.A hi kan zoh cih ringring a thupi ding. Aa zet fawn ih cathiam zetmi hi an um ttheu ruangah. Cathiam miaa hnakin cathiam lo mifim in mi an hruai thei sawn ttheu.

An hruaimi pawl kha thiltthalo tuah a khap theimi, tawngkam ralrin a ttulzia sim theimi, thilttha tuah forh lawnghman siloin a tuahter theimi an si pei. Amah bawmtu, thluntu, sawngtu ah midang a tuah duhtu le a tuah theitu an si pei. Zirhtu ttha an si tinak a si cu.

Me (vote) hmuhnak a si poh ah ti’n thil mawilo pi khalah Amen theitu an si ding a si lo. Ram le kawhhran sungah buainak um lo dingin khap thei kha zuam deuhin hrilawknak ah a sun le a tlin lo kha a duh deuhmi hi hruaitu ttha an si. Hrilawknak ah a tlin lo khal ah lungthin thiangte’n a nehtu pa / nu kha a kut a va kai theitu hi duh an nung. Miih nehhi ningzak ding a si lo, cuti si loih remlonak ih a suaktertu cu hruaitu tling an si lo.

Ngakttah (nulepa neilo) le nuhmei, mi harsa pawl hrangah nun a siangmi an si pei. Midang tthen ding an neih lo hmanah thazang pek le mi hnem thiamtu an si pei. Ram sung mifim le mithiam pawl hi an sinak vekin a hmanzia a thiammi an si pei. Cuvekin, mifel le mithiam an hman tikah anmah sungkhat unau lawng siloin midang khal an tlindan ih zirin a hmang thiammi an si pei.

Eiruk hmangmi an si lo pei. Midang khal eiruk an puh lo pei. Midang eiruk hmangmi khal ralttha zetih a do ngammi le a phorhsuak ngammi hruaitu an si pei. By: Thong-Thluai
(Hsn: Himihi, Robawm Makazin, 2002, cahmai 170-172 ta a tawizawngih lakmi le lehmi a si, Editor).

Sawiselnak le Relsiatnak

Sawisel hnakin thapek hril sawn aw : Pawlkawm hnattuannak sungah mah rori tel ve ih pumpek hnakin a kap ah ding tahratin “Zo pawl si a ttuantu?” ti ih zoh le simrel cu a awl deuh. Pathian in mi sawisel lo dingin atu le atu ralrinnak in pek. Cule tahtthim aw lo ding le thutthen aw lo ding khal ralrinnak in pek thotho a si (Rm 14:13). Zumtu pakhat ih zumnak le a hnattuanmi na sawisel asile Pathian ih hnattuan hnaihawknak na pek. “Mi pakhat ih hnen-um thu ah ziangahso thutthentu na ttuan duh rero? A hnen um a hlawhtling maw? a hlawhsam maw? timi cu a Bawipa ih thuthu a si” (Rm. 14:4).

Paul in, “Kanmah thawn thupawn dan a bang aw lomi zumtu dang pawl tlun ah thutthentu ttuanin nan zohtthim lo pei a ti hrih. “Curuangah, nan unau pawl ziangah so nan sawisel? Ziangah so nan unau pawl nan nautat? Kan zaten Pathian hmaika ah kan ding leh dingih Amah in kan thu in tthen ding a si” (Rm. 14:10).

Zumtu dang thutthennak kan neih tinten thil pali a cang suak: Pathian thawn pawlkawmnak a cat; Kan porhawknak le humhim lonak ka langter; Pathian thutthennak tlun ah ka khaisang aw; ih Kawhhran ih pawlkawmnak ah harsatnak ka pe. Curuangah mi sawisel cu ziaza siava a si.

Bible in, “Satan cu, ka unau sual a puhtu,” ti’n a ko (Thuphuan 12:10). Satan ih hnattuan cu mi mawhthluk, tlokciar le Pathian ih innsang mi pawl sawisel hi a si. Kannih tla cuvek kan tuah ttheu. Satan in a hnattuannak ah in hmang. Ciing sal aw, Khristian dang pawl ziang tlukin na lungkim pi lo khal asile na raal taktak an si lo. Zumtu dang pawl tahtthim le sawiselnak ih caan kan hmanmi hi kan Pawlkawm kan dinsuahnak caan ah hmang sawn ding kan si. Bible in, “Daihnak a suahpitu thil le pakhat le pakhat lakkar ah thacahnak a suahpitu thil pawl khi kan hmuitin ringring dingmi an si,” a ti (Rm. 14:19).

Mi Relsianak thu va ngai hlah : Mi relsiat ti cu sualnak sungah tel ve tile silo, remdaihnak hrangah le thil ttha a si cuang lomi thu kha simsawng vivo hi a si. Mi thusia karhzaiter a ttha lo ti cu kan thei, asinan ngai loin na um thei. Cuti’n Kawhhran (le pawlkawm) cu nan humhim thei ve a si. Mi thusia ngai cu firmi thil cosan thawn a bangrep ih cumi in misual ah a lo canter thei.

Mi pakhat in na hnenah mi thusia rel a tum asile raltthazet in, “Zangfah te’n cawl aw, ka thei paih lo. Na duh asile a hnenah va sim aw,” ti mai aw. Na hnen ih mi thusia simtu cun midang hnenah na thusia an va sim ve thotho ding. Rin ding an si lo. Na ngai asile Pathian in buainak tuahtu na si a lo ti ding (Thufim 17:4; 16:28; 26:20). “Thuphan pertu pawl in, thuphan thu kha an ngai,” (Thufim 17:4). Himi pawl cu Pawlkawm tthenttheknak a suahtertu le tisa duhnak ih a ukmi le Thlarau a nei lotu an si (Jude 1:19).

Pathian ih tuurual sungah ninghanza a simi cu hriamhma tumbik hi cinghnia ruangih ngahmi si loin tuu dang hnen ihsin ngahmi a rak si ziar ttheu. Paul in ralrinnak in pek, “Mi sa eitu Khristian cu Pawlkawm sungah mi siatsuahtu an si,” a ti (Gal. 5:15). Bible in hivek buainak a tuah theitu pawl cu hrial ding a ti. “A thupte’n mirel a hmangtu in thuthup kha a phuang ttheu. Curuangah mirel a hmangtu kha va kawm hlah,” (Thufim 20:19). Kawhhran asilole pawlkawm buainak cemternak saangbik cu mi thurel hmangtu pawl va tong ih colhter hi a si. Solomon in, “Zaanthing a um lo asile meisa a mit. A thupte in mi relsiat hmangtu an um lo asile tawhawknak a dai,” a ti (Thufim 26:20). By. Rev. Runcungmang (Hsn: Himihi, Tumtahnak ih Fehpimi Nunnak cabu, cahmai 194-196 ta lak sawngmi a si, Editor).



Ka Hngilh dahlo dingmi pawl

1. Ka fehnak ding ka thei : Ka hmuitin mi le ka fehnak ding lamzin fiangten ka theih ruangah harsatnak maktara le beidon thlak thil ka ton tikah, dungsip sal le relhhlo san men ka tum dahlo.

2.Midang ruahnak khal ka pawm thei: Thil pakhat tuah dingah lamzin thabik le ruahnak thabik a um ka zum lo. Lamzin pakhat hnakih tam a um ka zum. Ka ruahnak hnakin midang ruahnak khal a rak tha sawn thei. Curuangah ka hmuhdan le ka ruahdan lawng siloin, midang ruahnak tthasawn khal pawm thei vivo ka si.

3.Mi parih thu neih ka tum lo : Milai hi mah le duhdan, ttha ti zawng nei cio kan si. Curuangah ka duhlo zawng le ttha ka ti lo zawng tuahtu khal misual an si cuanglo ih va relsiat men ka tum dahlo. Midang khal ka duhdan ih va umter ka tum dahlo. Kan zalennak neihmi hi theihthiam aw tawn in, pakhat le pakhat upat aw sawn ding kan si.

4.Mi buainak ih va tel ve ka tum dahlo : In sawmtu an um lo ahcun, mi thubuai lakih va telve ka tum dahlo.Thu buai an neihmi cu, anmah ten an relfel thei ruangah kei ih rak relve a ttulnak ka thei lo. Ka bawm theimi a um hmanah ziang hmuahhmuah cun ka bawm thei cuanglo ding.

5.Ka kiang ih um pawlin in duhdaw thluh lo : Milai ka theihmi le ka kiangih um hmuahhmuah in ka duhdawt thluh lo ruangah annih khalin ziangtin in duhdaw kher ding? Ka kiangah in hautu, an um pang khalah ka si kel ten ka tuahmi cu ka tuah vivo ko ding. Asinan ka kiangah ka siatnak le tlaksamnak in hawltu an um ringring ti cu ka hngilh dahlo.

6.Thil ti sual pang cu um ding hrimhrim asi : Thil tampi ka tuah ruangah ka tuahsualmi aum pang khallen beidawng in ka to lanta men dahlo. Ka rualpi ih thilsual tuah pangmi khal ka theih thiampi ih ka relsia men dahlo. Milai hi famkim zohman ka um lo ti ka thei. Asinan thilsual tuah lo dingcun, nasa takin ka ralring ringring. By: Salai Eddy (US)

KAN CALAI LE THIHNAK HAWRKUAM


Tui kan Laizo (Falam) ca hi Lusei, Tedim le Hakha ca tuah thluh hnu 1924 hnu lam lawngah Laizo ttawng thiam ve lo Tedim siangbawi Dr. Cope in a khual tlawn phahah in tuah sak mi a si. Falam in Mirang siangbawi kan rak neih lo ruangah ca in tuahsaktu khal peng dangih um siangbawi an rak sinak a si. Cun, Dr. Cope in ca in tuah saknak san bik khal amai lung puak ten a tuah mi si loin Mirang kumpi (a hleicein Col. Burn, DC) in a fial ruangah a si. A fialnak san khal Chinram hmanmi tlang ca le tlang ttawng cu Laizo (Falam) si seh tin Mirang kumpiin 1922 lai ihsin an relcat zo ruangah a si. Ziang a va si khalle ca in tuah saktu Dr. Cope le a fialtu Mirang kumpi parah lungawi tlak kan si hrimhrim. Tui ni ah Dr. Cope ih in tuah sak mi ca hi kan hlawn sak ih kan hman duh lo ahcun amah zoh niamtu le lungawi thiam lo kan si ding ruangah kan palh zet ding. Khatlamah a tuah cia mi famkim le ttha sinsin in kan tuah bet thei ahcun ca in tuah saktu Dr. Cope si seh, a fialtu Mirang kumpi si seh, sunlawih thiamtu kan si ding.
1925 ihsin kum 40 leng lo kan hman rero zo mi ca (Roman cafang, a, b, c) cu 1966 kum ah Kawl cafang thawn thleng dingin tlunlam thuneitu ihsin thu a suak. Cui thu thlunin Chin Affairs Council ih Chin hotupawl cu Hakha le Mindat khua ah an tokhawmih Roman cafang (a. b, c) hmang nawn loin Kawl cafang hmang dingin thu an relcat. Hi thu hi Working People's Daily thuthangca sungah: "Unified Chin Language to use Burmese alphabets. Use of Roman characters to be abandoned," ti thupi hmangin nasa zetin an rak suah. Cutin kum 40 leng lo thu tinkim ngannakih kan rak hman cia mi kan ca cu thlan sungah nung cingin phum hlohin a um zikte. Asinan nasa zetin, a hleicein Chin phunsang zirlai (tlawngta) pawlin an duh lonak an langter ruangah kan ca cu thihnak kham tlang ihsin humhim a siih, Kawl cafang ah thleng suak loin tui kan neih mi vekin hman sal a si. Rak thleng suak sehla tui kan hman mi kan Laica cu a thi bepbep zo ding.
Cui kan calai thih ter tumnak cu a reh cuang lo. Kum tam rei hlanah, "Laica cu Tlawng ih zirhtu pawlin tlawng kai can hnu lam lawngah taimak zirhin Tlawngah an zirh thei. Asinan zir mi ca (subjects) lakah telh lo ding. Cun, zirlai (tlawngta) cun camipuai ah Laica a sun pang a si hmanah anih cu camipuai sungah ret lo ding," tin tlunlam uktu hnenin awkam in thusuak a um (ca thawn nganin order suah mi an nei lo nan verbal order a um). Cuisi cun tui ni tiangin, tu hlan bangin kan Laica cu phun hrek ihsin phun li tiang tlawng sungah tlawng kai canah zirh a si nawn lo. Cutin thihnak hawrkuam sungah thlak tum a si lala ih a thla tumtupawl duh dan cun kan hmanlai mi calai hi thih ter bepbep le hloh ter lawlaw a si.
A si dan ding vekin zirnak tlawngih zir co ve lo, a si dan ding vekin phun 4 sim lo phun 10, phun 14 le 16 tiangih zir tlak kan ca le calai cun, kum zakhat hman a kim hlanah thihnak hawrkuam sungah vei hnih a lut. A hmaisa deuhah himdam ten a thihnak hawrkuam sung ihsin a suak thei nan a neta deuhah a suak thei pei maw ti cu kanmai parah a tthumaw.
Hi thuanthu tawite ih in sim mi cu, _ kan ca doral taktak hi nang na si lo, kei khal ka si lo. CLF a si lo, FCLS khal a si lo. Lusei ciahneh (influence) pawl an si lo, Hakha ciahneh pawl khal an si lo. Baptist an si lo Kawhhran dang khal an si lo. Ziang kawhhran khal an si lo. Kan lakah kan ca cimit ko canter duh zohman kan um lo. Thansoter kan duh tuk lamah tthahnem ngaiih pam sin tawng" kan bang can a um ttheumi a si. Thihnak hawrkuam sungih lutter a duhtu taktak sawn hi kan calai doral diktak an si. Annih cu zo an si ti theih fiang tum sawn loin le cui hawrkuam ihsin talsuah dan lamzin hawl thiam tum loin, a nu neh lo ah Hlei Tawl ka vuak ti bangin kanmah le kanmah ban ti nei loin kan cukawk rero ahcun, khawruahnak sau nei lo phunhnam âa bik kan si ding. Hmuhsuam le nautat tlak ngaingai kan si fawn ding. Ziangkim hi buaipi can a um a ttul, ban can khal a um ve a ttul.
Tui kan san le san a peh peh ah, thihnak hawrkuam sungih lutter in tumtu le lutter in duhtu diriam zawngin kan ca le calai thu ah khua kan ruat lo, kan feh lo a thupi. A thupi lawng a si lo a ttulin a ttul. Thu ttha hawlin rel tlang ding, elawk phahphah ding. Asinan lungrualnak neih khal duh ding, lungkimtlangnak khal neih ngam ding. Lungrualnak nei duh lo le nei ngam lotu cu amai duh dan thlah siang lotu a si. Mai duh dan thlah siang lotu cu midang duh dan pawmpi thei lotu a si. Midang duh dan pawmpi thei lotu cu khawtlang tthansonak khamtu a si. Khawtlang tthansonak khamtu cu phunhnam doral tlukih tihnung a siih kan phunhnam tlakniam duhtupawl diriam zawngih nung rero a si fawn.
Curuangah calai thu ah kan khawruah dan le hmuh dan thleng hram uhsi. Cucu thihnak hawrkuam ihsin kan calai kan suahpi theinak lamzin a si ding. Calai a dam cun miphun khal kan dam ding. By: Pu Dr. Nothankap

Buainak Lakah Hmasawnnak

Rev. Rick Warren in “Buainak um lo lawngah lungawi na tum asile ziangtik hmanah na lung a awi dah lo ding” ati. Milai damsung hi thiltha le tha lo cawhrawi aw ringring mi asi. Ziangtik hmanah duhthusam zaahza a famkimtheh ti ding can a um dah lo ding. Buainak tong lo dingin zuam rero nak hnakin buainak lak ihsin thiltha kan suahpi mi le lungawinak siatsuahter lo dingin buainak neh thei dingin fimnak neih a thupi sawn. Buainak cu a tum le a fate timi hnakin buainak kan tawn mi ziangtin kan neh ti mi le in-neh timi in buainak in kan hmailam cu a siatsuah in a tuah ttha sawn ding.

Mi hrekhat cu buainak ziangtin kan neh thei ding timi hnakin buainak in a eiziam reromi milai tampi an um. Buainak in an lungawinak a siatsuah sak reromi mi tampi an um.

Buainak tawn tikah mi tampi cun midang mawhsiatnak an hawl ciamco, mi hrekhat lala in anmah le anmah an mawsiat aw ciamco. Buainak a suak tikah zoin buainak a suahpi timi hnakin ziangruangah buainak a suak timi zoh thiam a thupi sawn theu ih cu hnakin buainak lak ihsin ziang kan zir ding timi a thupi sinsin. Buainak lak ihsin remthat theih lo le hmantha nawn lo mi cu a rang thei bikin tlansan ih siatnak tampi a thlenter bet lo nak dingin ralrinnak tuah hnu ah lamzinthar ziangvek a um timi hawl thiam a thupi. Vei tampi cu buainak in a siatsuah mi hnakin buainak kan hmaitawn dan, buainak parah kan khawruah dan ruangah tamsawn kan sun phah ttheu.

Veikhat cu lai khawte pa pakhat kha Mizoram ah vokte pali zuar dingah bawmrang in a phur. Khawthlir khawlu ah a vokte pakhat in a tlansan. Vokte pakhat hloh ding a duh lo ih a dawi ciamco tikah a vokte dang tla a bawm sung ihsin an tlan theh. A zaten a sung theh. Vei tampi cu milai hin zianghman man nei lo, le man malsawn hrangah thu el awknak, tawh awknak, buainak pawl ruangah thiltha sawn le thupi sawn tampi kan sun phah theu asi. Kaih theih nawn lomi vokte tlan dawi rero ruangah a tangsun vokte hloh bet lo a ttha.

Tlangval pawlin fala an leng tikah amai dunglam thuanthu ruangah mithmai sia thawn a um ringring mi pa tlangval cu fala nu in a duh thei dah lo. Dunglam thusia, buainak in a thinlung sung hmunkau tuk khua a luahmi pa/nu’I hrang ahcun a hmailam khal thimnak in a khuh asi. A thazang khal a cak dingzat a cak thei lo lawng siloin a siathatheihnak khalin thuttha thusia thleidan thiamnak a nei nawn lo, a sunglam khawruahnak cu thimnak in a khat asi.

Tuah danglam theih nawnlomi, lakkir sal theih nawn lomi cu tlansan aw la, hmailam ih thilttha sawn kha thei patawp suah in kaihtum sawn aw.

Veikhat cu pacang pa pakhat Biakinn khawmnak ihsin inn a tlung tikah an innpi a rak kang thawk rero kha a hmu. A insung ah zovek milai runsuak tul an um ih meisa cu tidai thawn tawih mit theih asi lai maw, timi hnakin “zo in kan inn a kang ter” ti ah a buai ciamco ih a au ciamco. Cutikah a fanu te insung ihkun parah a nu in a tanta mi cu a kang that ta. Vei tampi cu buainak pakhatkhat a tlen tikah buainak in a siahtuah mi hnakin kanmah milai thinlung a buai mi, kan mawhsiat awknak ruangah a tamsawn kan sun phah theu.

Milai pitling zohman thiltisual tuah (pang) dah lo kan um lo. Tuahsualtu lakah mai tuahsual (pang) mi cu pawm in fimnak zirthiamtu le mai tuahsualmi khal thei loin midang mawhsiat ding lawng a hawl rerotu ti ah mi phunhnih kan um. A maisa sawn cun a tuahsual (pang) mi lak isin fim a zirih a cak sinsin, a fim sinsin. Asinan, a neta pa cu amah le amah a thei aw dah lo ih ziangthil a tuahsual sal ding timi in a hngak ringring.

Thlarau lam in kan sim asile; buainak cu: (1) Mahlemah porh awknak lak ihsin in kham- Pathian in a ten tuk mi cu, a sersiam mi milai porh awknak hi asi. Curuangah, milai in buainak kan tawn tikah kanmah le mah porh awknak lak ihsin in kawm tu asi theu. (2) Pathian ropirtnak kan parah a lang thei nak ding hrangah asi. Ziangkim kan tuah mi cu kanmah milai cahnak, fimnak, thiamnak, lennak, sungkhattha rualpitha tantu tha neihnak, tvp, ruangah si loin Pathian huham cahnak liolio in ziangkim thilttha cu kan nunah ah tuah suak a si theinak ding hrangah asi. (3) Buainak cun zumtu unau pawlkom awknak a suah ter-mahte lawngin kan neh thei lomi buainak kan tawn tikah zumtu unau pawl kan mamawh, kan tulnak a langih zumtu unau pawl thawn lungrual le duhdaw aw ten Pathian riantlangnak a suah ter asi. (4) Buainak in dinhmunthar thadeuh le duh um deuh thlennakding cantha a ong aw ter. Mimal le mibur, insang nun khal ah milai cu kel awk ringring lawk hi a tawk lo ih tthangso sinsin, hmailam nawr sinsin ding kan si vekin buainak tawn mi hin a tu ih dinhmun hnakin ziangtin a tthasawn le duh um sawn dinhmun kan thleng thei ding timi cantha a awng aw ter ttheu sawn asi.

Mimal in siseh mibur le pawlkawm in siseh nitin hmuhton mi ah duh kim lo mi, buainak, harsatnak tampi a um ding. Cu pawl hmuahhmuah cu ziangtin kan hmaitawn ih kan fehpi, timi parah buainak kan ton mi cun thatnak maw siatnak a thlenter timi lai a rel sawn asi.

Leitlun ah mibur, mimal, insang, le pawlkawm khalah a tthangso le hmanawrtu pawl hi buainak le harsatnak an nei lo sisawn loin buainak le harsatnak lak ihsin ziangtin buainak lak ihsin hmailam hrang hlawknak, hmasawnnak, dinhmun tthasawn kan thleng thei ding tiah khua a ruat thiam le ke a kartu pawl an rak si sawn. Pu Hremang (US)

ka tuar dam thei lo … ka nu, ka nu

Natnak in reipi a nen hnu ah, farah ti fam cu sizung vek le kan rak panpi thei fawn lo, duhzet le zaangfahnak hmuahhmuah thawn kan nauhak lai ihsin in rak cawi pitlinak kut zawr fiapfi cu ka kaiih, "Ka nu ziang ha na hiar?" tiin thil thaw le hrisel ei ding nei lo hman khal sehla ka sut ih, "Ka fa, ziang hman ka hiar lo… na pa'i hnenah cawl ding in ka feh sawn ding" in hun ti cu, ka thinlung sungih um ka mitthli cu kham theinak ding in cahnak ka nei nawn lo!!! A luan in a hung luangih, cucu ka nu in a hmuh veten, a cang hman cang ttha thei ceu khan, a fa in duhdawtnak cu lang ter ih, a kut zawr hniaphni te cun ka biangih ka mitthli luang cu in hun hnul sak. Pa nei nawn lo kan sinak thawn, nau le nauhak tete zianghman theithiam hrih lo pahnih ka nei thawn, ka leitlun pal ding cu thimkhawzing khin a phen theh in ka thei. "Valte, rung kun hnik" tiin ka nu cun a aw neih sun, fiang hman fiang lem nawn lo cun in hun ko ttentto ih, ka vung kun cu ka biangah in rak hnam ih, a cawlhnak ding lam pan cun in feh san a si cu!!!

Ka rei maw… mithi khawnglawng an hun ttum betbet cun, zo ka si, ziangtin ka um ti hman ka thei aw nawn lo. Ka kiangkap ka zoh ih, nupi nu rual khat an rak to khawm nan, ka nu a tel ve nawn lo!!! Mithi le khawhar in a pelh dah lo zia pawl ka vun ruah le phei cun, "Ka nu…" ti hlei lo ttong ding khal ka thei ve nawn lo. "Ka nu, hung tho sal aw… na fa le pawl in kan tuar dam thei lo" tiin ka aw, ka tahnak ruangih thek theh cun ka vun ko sal nan… sawntu an um nawn lo!!! Mangbang vansanglam an ti mi cu hi hlei lo va si hlah. Ka nau le pahnih cu ka kuah ih, ka nui kiang ihsi cun phum dingih tlangval cak rualin an zawn hlan lo veikhat hman ka ding lo. Thlanmual ihsi khal in tlun ka tum lo nan, "Valte, kha ti ding a si lo. Na nu cu a feh hmaisa zo ih, nanau le pawl hrang tu na nun a ttul" tiih ka pu in ka dung ihsin i run ti hleiah, ka kut la in inn lam pan cun in hruai thei hram.
\u003c/div\>\n\u003cdiv style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cfont face\u003d\"Times New Roman\"\>\u003c/font\> \u003c/div\>\n\u003cdiv style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cfont face\u003d\"Times New Roman\"\>Can a hung rei ih, kei khal ka theihtawk in ka ca zir cu ka zir ih, tu ahcun hna khal ka nei thlang ih, ka nau le pawl khal ka cawm vivo. Hmansehla maw… zan a hung kim cun, ka nau le pawl ih an tul bik mi "Nu" tiih kawh ding a rak um nawn lo!!! Milak ah miin ka nu an ti can ah hin, ka nu ka ngainak cu a thar sal ringring. A thlan, kan neihsun se tiapti teih tuah mi par ahcun ka to ih, "Ka nu, in zoh hnik aw… ka nau le pahnih hin kei hnak in nangmah an lo tul sawn. Kei khal nangmah ngai lo cun maw mi pitling ka si thei ngaingai lo" tiin ka tap theu… A dam lai ah zianghman rak tuah sak thei lo ih ka umnak cun, ka awm ahhin namte ih sun vek khin i sun theu… ka tuar dam thei lo… ka nu, ka nu. Ka riahsiat can tamsawn ah, an phumnak leicar khing tiamti te tlunah cun khuk bil in ka tap theu. Mitthli ruangih mitthi zo hnu thawhsal ter theih sisehla cu a thoter tu lakah ka telrori ding tiah ka ruataw theu. \n\u003c/font\>\u003c/div\>\u003cspan\>\n\u003cdiv style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cfont face\u003d\"Times New Roman\"\>\u003c/font\> \u003c/div\>\n\u003cdiv style\u003d\"margin:0in 0in 0pt\"\>\u003cfont face\u003d\"Times New Roman\"\>\u003c/font\> \u003c/div\>\u003c/span\>\u003c/div\>\u003cspan\>\n\u003cp\>\n\u003chr size\u003d\"1\"\>\n\u003ca href\u003d\"http://us.rd.yahoo.com/mailuk/taglines/gmail/important_emails/*http://us.rd.yahoo.com/evt\u003d48525/*http://uk.mail.yahoo.com\" target\u003d\"_blank\" onclick\u003d\"return top.js.OpenExtLink(window,event,this)\"\>Yahoo! Mail\u003c/a\> now has unlimited storage, which means you can have spam control and more space for those important e-mails. \n\u003cp\>\u003c/p\>\u003c/p\>\u003c/span\>\n",0]
);
//-->


Can a hung rei ih, kei khal ka theihtawk in ka ca zir cu ka zir ih, tu ahcun hna khal ka nei thlang ih, ka nau le pawl khal ka cawm vivo. Hmansehla maw… zan a hung kim cun, ka nau le pawl ih an ttul bik mi "Nu" tiih kawh ding a rak um nawn lo!!! Milak ah miin ka nu an ti can ah hin, ka nu ka ngainak cu a thar sal ringring. A thlan, kan neihsun se tiapti teih tuah mi par ahcun ka to ih, "Ka nu, in zoh hnik aw… ka nau le pahnih hin kei hnak in nangmah an lo ttul sawn. Kei khal nangmah ngai lo cun maw mi pitling ka si thei ngaingai lo" tiin ka tap theu. A dam lai ah zianghman rak tuah sak thei lo ih ka umnak cun, ka awm ahhin namte ih sun vek khin i sun ttheu… ka tuar dam thei lo… ka nu, ka nu. Ka riahsiat can tamsawn ah, an phumnak leicar khing tiamti te tlunah cun khukbil in ka ttap theu. Mitthli ruangih mitthi zo hnu thawhsal ter theih sisehla cu a thoter tu lakah ka telrori ding tiah ka ruataw ttheu. By: Hniangsinpa



Tuu khal tu le tuu run Rual

(1) Khaltu nei lo tuu pawl cun lamzin hmaan an tong thei lo: Khaltu nei lo tuu pawl cu zin ttek an ton tik ah thlun ding lamzin hmaan thei lo le awlawk sawngin an um ttheu a si. A hrek khat tuu pawlcun lamzin hmaan an thlun nan a hrekkhat pawl cun zin peng an zawh ngah ruangah ral kut sungih thihnak tiang an ttong ttheu asi.

Tulai sanah hin hmuntin ramtin ah Pathian thuthang ttha a sim tampi an um. Thuthang ttha simtu hrek khat pawl cu a ttha zet. Lungawi za ngaingai a si. Asinan, khat lam ahcun riahsiat nak khal a um fawn. Ziangruangah so tilen mitampi tla cu Baibal pakhat an hmangnan na thuthang ttha simmi le relmi a bangaw lo. Pathian thuthang ttha simtu an ti aw ko nan hrekkhat pawl cu pakhat le pakhat thuthang ttha simnak le zirh awknak khal ah an sim siat aw. Cun, hrekkhat pawl cun biaknak pakhat le pakhat an rel siat aw. Cu ruangah ziang thei lo misenpi pawl tla cu zawithu sim mi a ttha deuh, an thu simmi a bang aw lo, zo kan thlun deuh pei, timi ruat le awlawksawng zet in (zin ttek ah) an um a si. (Thuthang ttha simtu hrekkhat pawl cu an ttha zet, fak an um zet.)

Tuu khal tha cun a tuu pawl lampi a hmuh: Tuu khal ttha cun a tuu pawl cu lamzin hmaan le lamzin ttha a hmuh ih tidai le rawl ttha umnak hmunah catlo banglo in a hruai ringring a si. Jesuh cu tuu khal ttha a si ih a tuu run pawl cu vancung ram lampi a hmuh ih a mah in lampi hruai a si.

(2) Khal tu nei lo tuu pawl cu ei ding rawl an ttong thei lo: Tuu rual pawlcun an mah te khawi tawk ah ei ding rawl le in ding tidai a um ti an thei lo ruangah khaltu nei lo tuu pawlcu ril rawngle tihal in an um ttheu a si.
\n\u003cdiv\> \u003c/div\>\n\u003cdiv\>\u003cstrong\>Tuu khal ttha cun a tu pawl a cawm:\u003c/strong\> Tuu khal ttha cun a tuu pawl an hmin in a thei ttheh ih ti le rawl thawn khawpzet in a cawm ringring a si. A hleice in a damlo mi tuu pawl le liam hma a nei mi tuu pawl cu a cawm ttha zet a si. Jesuh cu tuu khal ttha a si ih nitin in thlarau rawl le lei rawl in in cawm ringring a si. \n\u003c/div\>\n\u003cdiv\> \u003c/div\>\n\u003cdiv\>\u003cstrong\>(3)\u003c/strong\> \u003cstrong\>Khal tu nei lo tuu pawl cu humhim tu an nei lo:\u003c/strong\>\u003c/div\>\n\u003cdiv\>Tuu pawl cu nunem zet mi ttilva an si. Cinghnia le kiosa ih ral kut sungin an mah le an mah, an humhim aw thei lo. Cun hramlak khamhrap lak ih a tarh pang khal asi len an mah te an run aw thei lo. Curuangah khal tu nei lo tuu pawl cu cinghnia in an deh, cun khamhrap lak khal ah an tla that ttheu a si. \n\u003c/div\>\n\u003cdiv\> \u003c/div\>\n\u003cdiv\>\u003cstrong\>Tuu khal ttha cun a tuu pawl a humhim ringring:\u003c/strong\> Tuu khal ttha cun cinghnia le kham lak ih sin a tu pawl cu sun zan cat lo in a hum him ringring asi. Cu bang tuk in tuu khal ttha Jesuh cun a tu pawl khuavang kut sungih thleng lo dingin a humhim ringring a si. \n\u003c/div\>\n\u003cdiv\> \u003c/div\>\n\u003cdiv\>Unau kan zaten,\u003c/div\>\n\u003cdiv\>Pathian thu thangttha simtu kan silen tuu khal ttha Jesuh ih nun cawng tlang uh si;\u003c/div\>\n\u003cdiv\>Pathian thu thangttha ngai tu kan silen tuu khal ttha Jesuh ih khalh mi tuu si zuam tlang uh si.\u003c/div\>\n\u003cdiv\> \u003c/div\>\n\u003cdiv\>Jesuh cu tuu khal ttha a si ih nitin in in cawm, in humhim ih, vancungram suikhawpi ah lam in hruai ringring a si.\u003c/div\>\n\u003cdiv\> \u003c/div\>\n\u003cdiv\>Lung awinak tumpi thawn,\u003c/div\>\n\u003cdiv\> \u003c/div\>\n\u003cdiv\>Bosco Mang \u003c/div\>\n\u003cdiv\> \u003c/div\>\n\u003cdiv\> \u003c/div\>\n\u003cdiv\> \u003c/div\>\n\u003cp\>\u003c/p\>\n\u003cp\>\u003c/p\>\u003c/p\>\u003c/div\>\u003cspan style\u003d\"color:white\" width\u003d\"1\"\>__._,_.___\u003c/span\> \n\u003cdiv\>\u003cspan\>\u003ca href\u003d\"http://groups.yahoo.com/group/lentlang/message/3685;_ylc\u003dX3oDMTM1MWdrbzlvBF9TAzk3MzU5NzE0BGdycElkAzExOTU0Njk0BGdycHNwSWQDMTcwNTA3NDA0NgRtc2dJZAMzNjg1BHNlYwNmdHIEc2xrA3Z0cGMEc3RpbWUDMTE4ODM3ODk1MAR0cGNJZAMzNjg1\" target\u003d\"_blank\" onclick\u003d\"return top.js.OpenExtLink(window,event,this)\"\>\nMessages in this topic \u003c/a\>(\u003cspan\>1\u003c/span\>) \u003c/span\>\u003ca href\u003d\"http://groups.yahoo.com/group/lentlang/post;_ylc\u003dX3oDMTJxMTE3MzJuBF9TAzk3MzU5NzE0BGdycElkAzExOTU0Njk0BGdycHNwSWQDMTcwNTA3NDA0NgRtc2dJZAMzNjg1BHNlYwNmdHIEc2xrA3JwbHkEc3RpbWUDMTE4ODM3ODk1MA--?act\u003dreply&messageNum\u003d3685\" target\u003d\"_blank\" onclick\u003d\"return top.js.OpenExtLink(window,event,this)\"\>",1]
);
//-->


Tuu khal ttha cun a tu pawl a cawm: Tuu khal ttha cun a tuu pawl an hmin in a thei ttheh ih ti le rawl thawn khawpzet in a cawm ringring a si. A hleice in a damlo mi tuu pawl le liam hma a nei mi tuu pawl cu a cawm ttha zet a si. Jesuh cu tuu khal ttha a si ih nitin in thlarau rawl le lei rawl in in cawm ringring a si.

(3) Khaltu nei lo tuu pawl cu humhimtu an nei lo:Tuu pawl cu nunnem zet mi ttilva an si. Cinghnia le kiosa ih ral kut sungin anmah le anmah, an humhim aw thei lo. Cun hramlak khamhrap lak ih a tarh pang khal asi len anmah te an run aw thei lo. Curuangah khaltu nei lo tuu pawl cu cinghnia in an deh, cun khamhrap lak khal ah an tla that ttheu a si.

Tuu khal ttha cun a tuu pawl a humhim ringring: Tuu khal ttha cun cinghnia le kham lak ih sin a tuu pawl cu sun zan cat lo in a hum him ringring asi. Cubangtukin tuu khal ttha Jesuh cun a tuu pawl khuavang kut sungih thleng lo dingin a humhim ringring a si.

Unau kan zaten,Pathian thuthang ttha simtu kan silen tuu khal ttha Jesuh ih nun cawng tlang uh si. Pathian thuthang ttha ngai tu kan silen tuu khal ttha Jesuh ih khalh mi tuu si zuam tlang uh si. Jesuh cu tuu khal ttha a si ih nitin in in cawm, in humhim ih, vancungram suikhawpi ah lam in hruai ringring a si.Lung awinak tumpi thawn. By: Bosco Mang (Belguim)

HRUAITU MAKSAKThuhmaihruai: "Hruai (lead), hruaitu (leader), le hruaiawknak (leadership) timi pawl hi innsang pakhat ihsin thok, Kawhhran le Pawlkom tthansonak hrangah lo theih lo ih ttulmi a si. Kum zabu 20 hnulam le 21 thoklam ihsin thok Pawlkom asilole mibur (community/society) pakhat kaihruaiawknak ah "Uktu (Ruler/Administrator)" timi ttongfang hnakin "Tawlreltu asilole Hohatu (Manager or Leader)" timi hi an hmang uarsawn. Curuangah, kannih Chinmi pawl tla sanman tum in, innsang ah siseh, kawhhran le khuatlang nun ah siseh thuneih duhtuk le mipi pawlmai' hlawknak hrangah a sor le a uk ih uk tum tteutteu loin Pawlkom tthansonak dingah le hmailam suangtuahmi pawl hlawhtlin theinak dingah "Tawlreltu (Manager)" asilole mipi lungtho dingin "Kaihruaitu (Leader)" si ding a thupi.Hruaitu Phun 4: Kaihhruai daan si loin, kaihruaitu ih hnattuan tlingtlaknak lampang sawn thlir in hruaitu sinak phun 4 in kan tthen thei.
A Hmin men Hruaitu [Mediocre Leader]: Vansiatnak ah, himi vek hruaitu hi tusan ahhin an tambik. Pupa san ihsin khua le ram (village/city/nation) asilole, company, biaknak ah pulepa ih tokham kha tesinfa sungin pakhatkhat in sinak, thiamnak, le thilti theinak ih tlin lo pi'n thuneihnak (authority/power) kai ttengtteng ih hruaitu dinhmun latu pawl an si. Anmahlam ah timlaamnakzianghman an neih lo ruangah an hruaimi mipi a kilkip tthansonak dingah sunmang (vision) nei cuca loin ttuanvo an laak tikah rampi siatralnak tiang a thleng (Thufim 29:18).Hruaitu ttha [Good Leader]: Innsang pabik le nubik, kawhhran pastor asilole president/secretary, company Chief Excutive Officer [CEO] le Ram uktu President or Prime Minister cu a hruaimi mipi kha lungawi thanuam le a kilkip tthangso dingin a tawlrel thei. Innsangmi asilole kawhhran sungtel mipi in an ttihzah, an upat ih mit-hmai ttha ngahtu hruaitu ttha a si. Fimthiamnak, dingfelnak, thiltitheinak le taimaknak,...tivek tlinnak a neih famkim ruangah a hnattuan a hlawhtling. Miphun le khuatlang ihkan ttulmi hruaitu a si.Hruaitu tthabik [The Best Leader]: Pacang ttha le nupinu ttha tampi lakah mi cuangce, laangsar le zohtthim tlak ih umtu innsang hruaitu a si. Cuvek thotho in Kawhhran picang hruaitu, Tuukhal ttha tampi lakah mi tangdor, mi thinsau, mi fekfel, thlacam nun nei le thlaraumi pawl cu hruaitu ttha timi ih tlunlam ah a cehlei (significance) ih mikip ih ttihzah le upat sunloih co baantu a si. Tuni khua tthangso, kawhhran picang le ram cangkang tampi pawl ih hlawhtlinnak thuthup zingzoi tikah zateek tampi cu an hruaitu pawl ih tlintlaknak ruangbik ah a si.Hruaitu Maksak [The Great Leader]: Hruaitu ttha le Hruaitu Thabik timi hnakin dot khat kaideuh in a um hrihmi cu kan thulu: "Hruaitu Maksak" timi hi a si. Maksak: [great hi maksak/nasa ti ih leh (translate) ah a diksawn, a sullam a sawhsawn in ka hmu – Ropi (Lushai/Mizo ih 'ropui' le siceng si lo) ti ih leh (translate) hnakin kan Lai (Falam/Laizo) ttong diktak a sisawn ti'nka ruat.] Himi vek hruaitu cu: a hmin men hruaitu thaw cun lei le van tluk in an dang aw. Hruaitu ttha sinak in hlawhtlinnak a suahpi thei ih Hruaitu tthabik sinak in midang hnakin hleicetnak le sunlawinak a suahpi. Asinan cumi hmuahhmuah hnakin "Hruaitu Maksak" cu a sunmang, a suangtuahmi le lungthlitum saduhthah a neihmi mipi thei fiang ko a sim thiam ih ttuanpi le mipi in an lungkimpi thluh. A hmuitinmi hlawhtling thei dingin ttuan suak dingah a thu ngai dingin a ciah-neh (influence) thei. Hnek cop si loin mipi pawl anmah te lungtho in nasatak ih pumpeek le cangvaih duhnak thinlung a neihter (inspired) thei. A nai, a hla, dung-hmai/keh-vorh - zapi huap in a hmu thei thluh (panoramic vision a nei) ih thil ttha a suahpi. Tuni kawhhran le khuatlang nun ih kan ttulsambikmi a si.Thunetnak: Hruaitu pakhat cun ziangvek pianzia in hruaitu a cang ih, hruaitu dinhmun a thleng a si khalle a hmin men hruaitu si loin hruaitu ttha a si a ttul. Si thei dingin zirzoi ding le zuam ttentto ding a ttul. Mifim pawl in "Hruaitu cu amahte hung cangmi a si lo, zirnak le zuamnak ih cang mi a si," [Leaders are not born, but Made] an ti. Curuangah Hruaitu tthabik si zuam cio ding le cumi ah lungkim tawk mai loin Casiar le zirzoinak nei in hnattuan taimak ding a si. Kilkhawimi le hruaimi ram le miphun duhdawt zawnruattu a si a ttul. Mipi ih taksa-thinlung-thlarau tthansonak dingah khuaruat thei mifim cathiam le nuncan ziaza dingfel ih mifekfel si a thupi. Mipi thinlung le khuaruah daan muvanlai vekin a zapi huap ih hmu theitu le an ttulnak ih zirin bawm theitu, thil ttha simzirh thiamtu, le lamzin dik ih fehpi theitu si a ttul. Cumi pawl a zapi huap in a saangbik ih ttuan suak theitu cu kan zate ih kan ttulmi "Hruaitu Maksak" cu a si. By: Rev. Runcungmang

A cui ka thin
Ka lungthil tum a fa nu te Asi ko nan, Val dang tangah in liamsan
Cu ta cengmang dungsip lo in a net nakah A nu thaw in kan rem cang Athi zo hmang ka rak ti mi ram dang ihsin a pa ra tlung na khaw ziang aw ti tha A pawi cuanglo neih mi bangrep hmuansak ih a nu ih nu a tang lai ko a cu cengmang ngah ko ka hruai a cui ka thin sankhat nunah. By: Salai Eddy (US)



DIKNAK LEH RINUMNAK NUN KAN NEIH A TTUL


Zumbanlopi in Ramhruaitu hotupawl hnen ihsin cahran ngan dingin sawmnak ca zah umtak ka dawngih ka lung a awi ngaingai, Asinan cahran ngan lamah hin rualpi ka pawl tam lo nasaih kan mithiam tthangthar pawllakih ca vunngan ve ding hi cu kacal a hngallo nasa. Cuih tlunah a siartu mipiih cinkentlak leh tthansopitlak ca ka ngan theilo dingtihi cu ka thinlung sungih khuaram i luahkau tubi kkhal a si.

Ziangkhal asi len ka thinlung sungih cambang ringring mi DIKNAK LEH RIN UMNAK NUN timi catlang tawite tlarthum laihi karun thailang hnikke
diknak nun timi ahhin lamzin tampi a umih cumi sungihsin malte lawng kan thlirtlang hnikke,

Ramtthangso,Ramlian,Ramnuam kan timi rampawl ahhin mahle bulpak nunah diknak leh rinumnak nunhi annei tthazet

Cuih annun pimi diknak leh rinumnak nun cu : (1) Ei ruknak a umlo (2) Anmah leh anhna cioah tumruhnak leh taimaknak nun annei (3)Tikcu le can an hmangttha,

Diknak leh rinumnak timi tamtak lakah hin himi vialte talhi nunpi theisehla ramttha leh miphun zah um kan si phahthei a zum um
Ramttha leh miphun zahum sithei dingih hmaisabik kan karbak cu bulpak diknak leh rinumnak ihsin hram a thawk.

Bulpak nunih diknak leh rinumnak kan nunpi ah cun INN sungsang cioah diknak leh rinumnak a umih a tthangso in a mawi,
INN sungsang ah diknak leh rinumnak a um ahcun khawtlang a mawiin a tthangso,
Khawtlang nun a tthatih a mawi ahcun pengle tlangtluan a tthangsoih a mawi
Pengle tlangtluan a tthatih a mawiah cun rampi a tthangsoih ram zahum le miphun zahum a si ttheu.

Cu ruangah kan Chin tthangleh tharin diknak leh rin umnak nun neiin kan Chinland hi ram nuam leh ram zahum ah kan tungding hram pei uh,cuti cun kan chinram leh miphun hi Pathian sersiam leitlun vanhnuaiah mawinak leh diknak tthansonak hmin mawi thawn kan dengsuak theiding. By: Jh Khuangliansum



ADONIRAM JUDSON THUANTHU

Adoniram hi American mi a si. Khristian sungkua ttha zet i suak a si ih a tleirawl tiangah a piangthar lo. Nauhak fel le thil thiamthei emem a siih, kumthumte a si lai hmanah an sungkua khawmnak ih an zirmi Bible catlangpawl tla a rel suak thei hluahhlo mai.
Cuti ih thil thiamthei tuk a si ruangah a pa-in ruahsannak tumpi thawn tlawng ttha zetah a ret. Kum 12 a ti ah Grik tawng tla cu a thiam tuk lawmmam man.
Nauhak harhdam zet a siih, a na dah lem lo. Kum 14 a ti ah thizik tein a na. Cuih a nat lai ahcun a thla a phang nasa ve a si ding, thu tampi a ruat. Thi ningla khuiah ka feh ding? ti tla a ruat. Khristian sungkua ih tthang sikhalsehla thlangamnak nun a nei lo. Pathian hnen i pekawk hi a ti ding cu a si ti a thei nan pekawknak tak cu a nei lo, a piangthar hrih lo. Asinan an insungsang ih an zirhawknak in ziangmaw tiang cu Pathian tihnak a neihter. A nat lai ih a ruah mi cu Khrih dung ka thlun ahcun miropi si ka tumnak pawl ka thlah a tul ding ih, amah ah rinum a ttul fawn ding. Cu cu Khristiannak ih a tulmi si in a thei. Khat lamah mi pakhat ve menmen si le a duh si lo. A natnak a tthat ngah hnu cun Khrih hrangih nun a tumnak pawl cu a hlo sal theh.
Kum 16 a tiin College ah a lut. Cutawkih a um lai ahcun a rualpipawl ruangah Pathian khal a ringhlel thluh. Leitlun thil lamih hmanawk le mi hminthang pakhat si tumnak a nei hnget. Ca cu taima takin a zir so vivo.
\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>A pa cun amah vekin Pastor tuan ve sehla ti a duh. Judson cu Officer pakhat si a tum. Tlawng a suah hnu cun a duhduh nakah a tlawngvak rero. Pathian a theih lo nak cun a nu le pai thin a ti har ti cu Judson cun a thei ko.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>A tum vek taktakin an tlawngah hna sang zet a kai. Kumkhat a tuan hnu-ah Drama Group a din. Asinan a nun a nuam \u003cspan\> \u003c/span\>thei cuang lo. Nikhat cu khuilam feh ding ti khal tum cianak nei lem cuang loin rang thawn a tlawng suak. Sunvu a vah hnuah Hotel pakhat ah a lut. Pindan a lawng le lawng lo a vun sut. Pindan pakhat te a lawng nan mina umnak pindan kiang te a si thu an rak sim. Judson cun ka bangtuk pam ka itthat thiam ko ding tiin a riak.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>A zan cu mina tuamhlawmtu Sibawi le mi dangdang vah thawm a tam zet. A mina tu le a rak a kio rero fawn. Judson cu a itthat thiam mumal lo. Cumi zan ah cun thu tampi a ruat. Hih mina pa hi thi ta bang sehla khui-ah\n\u003cspan\> \u003c/span\>a feh pei? Piangthar teh a si pei maw? Keimah vek ih piangthar lo a si tla ah cun Hell ah a feh ding si khawh a va pawi zik ve! ti pawl a ruat ciamco.\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>A thaizing cu cauzet i a pindan sungih a to laiah hotel cazi pa a lut i a khatlam pindan i mina kha a thih thu a run sim. Judson cu a lau tuk! Kum ziat a si pei tiin a sut lohli. Hotel neitu pa-in, "Nangmah tluk hrawng a si ding, mikhual a si ih, Brown University isi ra a si," tiah a ti. Judson cun, Brown University cu Judson ih tuannak cu a si. A hmin a hun suh tikah, Judson cun a rual tha, zum lotu, Khristian hmuhsuam emem a si ti a thei lohli. A thin a na si, a zangfah fawn. Cutikah keimah teh thi ta ningla ka hmakhua a va tha awm lo em; Ka piangthar si lo tiin a ruat suak. Pathian theih a tul zia hmusuakin pianthar cak emem in a tlung.\n\u003c/p\>",1]
);
//-->
M.A a zir ttheh ta.
A pa cun amah vekin Pastor tuan ve sehla ti a duh. Judson cu Officer pakhat si a tum. Tlawng a suah hnu cun a duhduhnak ah a tlawngvak rero. Pathian a theihlonak cun a nu le pai thin a ti har ti cu Judson cun a thei ko.
A tum vek taktakin an tlawngah hna sang zet a kai. Kumkhat a ttuan hnu-ah Drama Group a din. Asinan a nun a nuam thei cuang lo. Nikhat cu khuilam feh ding ti khal tum cianak nei lem cuang loin rang thawn a tlawng suak. Sunvu a vah hnuah Hotel pakhat ah a lut. Pindan a lawng le lawng lo a vun sut. Pindan pakhat te a lawng nan mina umnak pindan kiang te a si thu an rak sim. Judson cun ka bangtuk pam ka itthat thiam ko ding tiin a riak.
A zan cu mina tuamhlawmtu Sibawi le mi dangdang vah thawm a tam zet. A mina tu le a rak au kio rero fawn. Judson cu a itthat thiam mumal lo. Cumi zan ahcun thu tampi a ruat. Hih mina pa hi thi ta bang sehla khui-ah a feh pei? Piangthar teh a si pei maw? Keimah vek ih piangthar lo a si tla ahcun Hell ah a feh ding si khawh a va pawi zik ve! ti pawl a ruat ciamco.
A thaizing cu cauzet i a pindan sungih a to laiah hotel cazi pa a lut i a khatlam pindan i mina kha a thih thu a run sim. Judson cu a lau tuk! Kum ziat a si pei tiin a sut lohli. Hotel neitu pa-in, "Nangmah tluk hrawng a si ding, mikhual a si ih, Brown University ihsin ra a si," tiah a ti. Brown University cu Judson ih ttuannak cu a si. A hmin a hun suh tikah, Judson cun a rual ttha, zum lotu, Khristian hmuhsuam emem a si ti a thei lohli. A thin a na si, a zangfah fawn. Cutikah keimah teh thi ta ningla ka hmakhua a va ttha awm lo em; Ka piangthar si lo tiin a ruat suak. Pathian theih a ttul zia hmusuakin pianthar cak emem in a tlung.
\u003cspan\> \u003c/span\>Tlawng a thlen\u003cspan\> \u003c/span\>veten Bible a siar tluttlo. Cu khal cu a duhtawk lo ih Pathian hnatuan dingin an khua-ah a tlung. A nu le a pa in an hmuh tikah an lung a awi nasa. Asinan a piangthar hrih lo. Thla thum Bible a siar hnuin piangtharnak a hmu. Thla ruk Bible a zir hnuin a pai Pastor hna a bawm.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Asinan a Pastor tuannak ah cun a lung a kim lo. Pathian hrangah ziang simaw tuan ding nei vekin a thei aw. A netnak ah a hmu ngah ngaingai. Nikhat cu Pastor pakhat in East India company thu a ngan mi a siar. Cu tawk ah cun India mipi thuhla le an dinhmun a lang. India mipi cu Pathian tak si hlei lo bia in an um cuahco ti thu a thei. Cumi pawl lak i missionary hnatuanpawl thuhla tla a cuang. Cutikah cu pawl hnenih India mipi lak rawngbawl ve caknak in a khat.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Nikhat cu hramlak i amahte a feh laiah Pathian pawlnak a nei. Ziang tin ka um ding i, ziang hna ka tuan bik ding ti Pathian hnenah a sut. Cu tikah Bible Catlang pakhat, "Leitlun hmuahah feh uhla, thil siam hmuahhmuah hnenah thuthangtha sim uh," ti kha a thinlung ah a lang. Cucu missionary kawhnakah a ruat ih, India feh ding in a ruatcat.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Cu mi hnu rei lote ah Pathian mi tak mai Ann Hasseltine fala nute thawn an nei aw. A nupi khal cun India ih feh ding cu a phur zet. An rualpipawl cun an nupa ih India ramthim ih luh ding cu an rem ti thei lo. America nunau pakhat hman ram dang ah an\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>um dah si lo, mi tamtak in an dawn. \u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Asinan an nupa in an thinlung a dang thei cuang lo. Cutiin 1812 kum February ni 19 ah Amerikan ram suahsan in India panin lawngin an suak.\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\>",1]
);
//-->
Tlawng a thlen veten Bible a siar tluttlo. Cu khal cu a duhtawk lo ih Pathian hnattuan dingin an khua-ah a tlung. A nu le a pa in an hmuh tikah an lung a awi nasa. Asinan a piangthar hrih lo. Thla thum Bible a siar hnuin piangtharnak a hmu. Thla ruk Bible a zir hnuin a pai Pastor hna a bawm.
Asinan a Pastor ttuannak ahcun a lung a kim lo. Pathian hrangah ziang simaw ttuan ding nei vekin a thei aw. A netnak ah a hmu ngah ngaingai. Nikhat cu Pastor pakhat in East India company thu a ngan mi a siar. Cu tawk ahcun India mipi thuhla le an dinhmun a lang. India mipi cu Pathian tak si hlei lo bia in an um cuahco ti thu a thei. Cumi pawl lak i missionary hnattuanpawl thuhla tla a cuang. Cutikah cu pawl hnenih India mipi lak rawngbawl ve caknak in a khat.
Nikhat cu hramlak i amahte a feh laiah Pathian pawlnak a nei. Ziang tin ka um ding i, ziang hna ka ttuan bik ding ti Pathian hnenah a sut. Cu tikah Bible Catlang pakhat, "Leitlun hmuahah feh uhla, thil siam hmuahhmuah hnenah thuthang ttha sim uh," ti kha a thinlung ah a lang. Cucu missionary kawhnak ah a ruat ih, India feh ding in a ruatcat.
Cu mi hnu rei lote ah Pathian mi tak mai Ann Hasseltine fala nute thawn an nei aw. A nupi khal cun India ih feh ding cu a phur zet. An rualpipawl cun an nupa ih India ramthim ih luh ding cu an rem ti thei lo. America nunau pakhat hman ram dang ah an
um dah si lo, mi tamtak in an dawn.
Asinan an nupa in an thinlung a dang thei cuang lo. Cutiin 1812 kum February ni 19 ah Amerikan ram suahsan in India panin lawngin an suak.
Thla li rori an feh hnuah India khawpi Kokata an lut. Ni rei an um man hlanah East India Company in a zan a zan i India suahsan dingin an fial. Ruahpi le thlipi lakah Kawlram khawpi pan in an pawk. Ni tamtak an feh hnuin Kawlram khawpi pakhat Rangoon an thleng.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Judson cun Kawlram mipi zate in Rundamtu an tul ti a hmu hngal. Buddhist Temple pipi ti lo cu biakinn dang hmuh ding a um lo. Buddhist le Khristian cu zumdan le ruahsannak\n\u003cspan\> \u003c/span\>kalhaw tak a si.\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Judson tei nupa cun Kawltawng an zir hngal. Kawltawng zir cu har an ti nasa. Nasa zetin an zuam ih rei lote ah an thiam ve mai, nuam an ti phah nasa.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Lehhnu ah cun Pathian-in fapa te a pek hai. A hminah Roger William an sak. Cui an fapa te cun an nupa nun a tinuam ter zet. Asinan an lungawi a rei lo, thlariat a ti ah a thihsan hai. An nupa in an thin in an riah a sia zet.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Cu mi hnu rei lo teah Judson khal a na ve. Nasa lutuk in \u003cspan\> \u003c/span\>zirnak a neih ruangah a taksain a tuar lo. A mit tla a cak lo ih, lunat a neih phah. Rei taktak a mit na in a it theu. A dam lo can khalah a cawl cuang lo; Kawl Grammar le Kawl Dictionary si seh, Kawl tawngin thuthangtha bu tete si seh a tuah.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Culai hrawng ah American isin Missionary te nupa an ra thleng. An pai hmin cu Hough a siih, cet i ca rial thiam a si. Cumi cun Judson tei nupa a ti lungawi taktak Judson tla cun a nat a dam phah.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Nikhat cu Jesui thu theih duh mi pakhat thawn thu an rel tlang. Cumi isin Judson cu Kawl Bible tuah tul in a thei. Bible a leh hlanah Dictionary tuah tha in a thei ih a tuah. Bible leh khal a thawk cih mai. Ca let ih a um sung khalah thu runsuttu ppawl pohpoh cu tha zet le fiang zetin a rak sim hai. A nupi Ann khal hi Khrih thuthangtha simah a tha hnem zet.\n",1]
);
//-->
Thla li rori an feh hnuah India khawpi Kokata an lut. Ni rei an um man hlanah East India Company in a zan a zan i India suahsan dingin an fial. Ruahpi le thlipi lakah Kawlram khawpi pan in an pawk. Ni tamtak an feh hnuin Kawlram khawpi pakhat Rangoon an thleng.
Judson cun Kawlram mipi zate in Rundamtu an ttul ti a hmu hngal. Buddhist Temple pipi ti lo cu biakinn dang hmuh ding a um lo. Buddhist le Khristian cu zumdan le ruahsannak kalhaw tak a si.
Judson tei nupa cun Kawltawng an zir hngal. Kawltawng zir cu har an ti nasa. Nasa zetin an zuam ih rei lote ah an thiam ve mai, nuam an ti phah nasa.
Lehhnu ahcun Pathian-in fapa te a pek hai. A hminah Roger William an sak. Cuih an fapa te cun an nupa nun a tinuam ter zet. Asinan an lungawi a rei lo, thlariat a ti ah a thihsan hai. An nupa in an thin in an riah a sia zet.
Cu mi hnu rei lo teah Judson khal a na ve. Nasa lutuk in zirnak a neih ruangah a taksain a tuar lo. A mit tla a cak lo ih, lunat a neih phah. Rei taktak a mit na in a it theu. A dam lo can khalah a cawl cuang lo; Kawl Grammar le Kawl Dictionary si seh, Kawl tawngin thuthang ttha bu tete si seh a tuah.
Culai hrawng ah American ihsin Missionary te nupa an ra thleng. An pai hmin cu Hough a siih, cet i ca rial thiam a si. Cumi cun Judson tei nupa a ti lungawi taktak Judson tla cun a nat a dam phah.
Nikhat cu Jesui thu theih duhmi pakhat thawn thu an rel tlang. Cumi ihsin Judson cu Kawl Bible tuah ttul in a thei. Bible a leh hlanah Dictionary tuah ttha in a thei ih a tuah. Bible leh khal a thawk cih mai. Ca let ih a um sung khalah thu runsuttu pawl pohpoh cu tha zet le fiang zetin a rak sim hai. A nupi Ann khal hi Khrih thuthangn ttha simah a ttha hnem zet.
\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Neta lam ah cun mipipawl rual thatnak dingah tiin ' ZAYAT' (inn tumpi) a sak. A man la loin zovek khal an riak in, an cawl thei. A rung rei deuh cun mirang Missionary cu vek i thatnak a tuah an hmuh tikah an rual tha ah an ruat ih an nel deuhdeuh. Cu mi cun an rawngbawlnak a thathnempi nasa. 1819 kum April ni 4 ah\n\u003cspan\> \u003c/span\>a hmaisa bik Zayat ih khawmnak an nei, upa 15 le\u003cspan\> \u003c/span\>nauhak mal te thawn an si. Judson in Kawltawng in thu a sim. A ngaithlatupawl cun thu ngai thlak dan khal an thiam tuk lo, an duhduhin\u003cspan\> \u003c/span\>\nan rak um men. Khawm hmang dah lo an si ruangah khawm hman dan khal an thiam lo.\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Judson te nupa cun Kawlram i rawng an bawl thawk tir lam ah cun an siangpahrang cu mi tha zet a si. Cumi a thih hnu cun siangpahrang sual zet in a uk. Buddhist khauhkhah zet a si ih Missionarypawl hrangah a harsa nasa. Pagoda hlun pipi tla a din thar hluahhlo. Buddhist Temple ah feh cio ding tiin thu a suah. An Zayat cu a lawng phah. \n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>An hna cu an peh vivo ko. Khristian zumnak theih duh tete pawl kha a thup tein an rak sim, an rak zirh. Kawlram i kum thum kum li lai rawng an bawl hnuah English pawlin Rangoon an run la. Cutikah siangpahrang le mipi in mawhtluk ding an hawl ih missionarypawl parah a tla. Cule Judson cu an kai ih an hruai hlo. Thawnginn thim tak le rimse takah an ret. A thawngtlak cu a taksa khalin a tuar nasa. A nupi ih tawn khal an siang lo. Govenor hi thuneitu bik a si ih, Ann cu a pasal tawng dingin Govenor hnenah vawi tampi a dil. A netnak ah cun an siang. Rawl le hnipuan le ihnak pher tla a thawng tlakpi dang thawn a pe hai. Judson cu a hnipuan khal a rak tet thluh man, rawl ei loin an ret fawn, a zangfah um taktak \n\u003cspan\> \u003c/span\>si!\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Neta lam ah cun, Judson le a tlakpi hrek khat cu thah ding pawl ret nak pindanah an ret. Thlatin mi pakhat an that ringring. Judson cu a himpawlah a tang ringring. Pathian in Kawl mipi hnenih thuthangtha thlentu dingah hman a duh hrih si in Judson cun a ruat ih Pathian hnenah lungawi thu a sim theu.\n",1]
);
//-->

Neta lam ahcun mipipawl rual tthatnak dingah tiin ' ZAYAT' (inn tumpi) a sak. A man la loin zovek khal an riak in, an cawl thei. A rung rei deuh cun mirang Missionary cu vek i thatnak a tuah an hmuh tikah an rual ttha ah an ruat ih an nel deuhdeuh. Cu mi cun an rawngbawlnak a tthathnempi nasa. 1819 kum April ni 4 ah a hmaisa bik Zayat ih khawmnak an nei, upa 15 le nauhak mal te thawn an si. Judson in Kawltawng in thu a sim. A ngaithlatupawl cun thu ngai thlak dan khal an thiam tuk lo, an duhduhin an rak um men. Khawm hmang dah lo an si ruangah khawm hman dan khal an thiam lo.
Judson te nupa cun Kawlram i rawng an bawl thawk tir lam ahcun an siangpahrang cu mi tha zet a si. Cumi a thih hnu cun siangpahrang sual zet in a uk. Buddhist khauhkhah zet a si ih Missionarypawl hrangah a harsa nasa. Pagoda hlun pipi tla a din thar hluahhlo. Buddhist Temple ah feh cio ding tiin thu a suah. An Zayat cu a lawng phah.
An hna cu an peh vivo ko. Khristian zumnak theih duh tete pawl kha a thup tein an rak sim, an rak zirh. Kawlram i kum thum kum li lai rawng an bawl hnuah English pawlin Rangoon an run la. Cutikah siangpahrang le mipi in mawhtluk ding an hawl ih missionarypawl parah a tla. Cule Judson cu an kai ih an hruai hlo. Thawnginn thim tak le rimse takah an ret. A thawngtlak cu a taksa khalin a tuar nasa. A nupi ih tawn khal an siang lo. Govenor hi thuneitu bik a si ih, Ann cu a pasal tawng dingin Govenor hnenah vawi tampi a dil. A netnak ahcun an siang. Rawl le hnipuan le ihnak pher tla a thawng tlakpi dang thawn a pe hai. Judson cu a hnipuan khal a rak tet thluh man, rawl ei loin an ret fawn, a zangfah um taktak si!
Neta lam ahcun, Judson le a tlakpi hrekkhat cu thah ding pawl ret nak pindanah an ret. Thlatin mi pakhat an that ringring. Judson cu a himpawlah a tang ringring. Pathian in Kawl mipi hnenih thuthang ttha thlentu dingah hman a duh hrih si in Judson cun a ruat ih Pathian hnenah lungawi thu a sim ttheu.
\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Ann in Governor hnenah vawi tamtak a dil ih, an dil zat paisa a pek ruangah\u003cspan\> \u003c/span\>Judson cu thah ding pawl retnak pindan isi cun an suah ih hmun nuam zetah an ret.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Judson cu thawngtla a si ruangah Acozah dan vekin a inn sung thil le ri pawl laksak theh a si. Ann-in amai thil malte le an pai Thuthlung Thar a leh mi cu a rak thup man. An human ah a phum. Lehnu ah cun a la suak sal ih lukhamah a thitcih. Cule thawnginn i an pai hnenah a thupten a pek.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Tawkfang a reiin Judson cu thah ding retnak hmunah\u003cspan\> \u003c/span\>an ret sal lala. Ann le a nau neih thawn a va veh thei nawn fawn lo. A hung cah deuh ih a va veh thei sal tikin tha lutukin a kilkhawl ih Judson cu a hung tha sal thei leh. An pa thawng a tlak sungah hin Ann cu a rak um menmen dah lo. Khrih thuthangtha simin nasa zetin a bei rero.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Nitin an pai suahnak ding dilin Governor innah a feh ringring. Acozahin missionarypawl cu thlingthlatu ah an ruat ih, an ral tum bikah an ret. Ann cun kannih cu English mi khal kan si lo, Amerikan mi kan si ih, thuthangtha sim dingin missionary dinhmun lawng i ra kan si tin a sim tik khalah ' Amerikan nan si maw, English mi nan si maw a thupi lo, ramdang mi rengreng cu kan ral nan si,' an rak ti san men theu.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Rambuainak cu a sang deuhdeuh, nikhat cu mirang ralkap tampi ra lang a hmuh tikah thawnginn kiltupa-in thawngtla hmuahhmuah a rang thei bikin a suah hai. An suah vete Judson tei sung cu tlangram khawte ah an tlan. Ava timi khua-ah an um. Lehhnu deuh ah cun Judson cun a nufa cu mirang ralkap cennak Amherst timi ah a va retih amah cu Ava khua-ah a va kir. Culai fangah Ann cu a rak thi. Ann a thih hnu rei lo teah an fanu te Maria a thi ve. Judson cu nufa nei loin amah ten umhar zetin a um.\n",1]
);
//-->

Ann in Governor hnenah vawi tamtak a dil ih, an dil zat paisa a pek ruangah Judson cu thah ding pawl retnak pindan isi cun an suah ih hmun nuam zetah an ret.
Judson cu thawngtla a si ruangah Acozah dan vekin a inn sung thil le ri pawl laksak ttheh a si. Ann-in amai thil malte le an pai Thuthlung Thar a lehmi cu a rak thup man. An human ah a phum. Lehnu ahcun a la suak sal ih lukhamah a thitcih. Cule thawnginn ih an pai hnenah a thupten a pek.
Tawkfang a reiin Judson cu thah ding retnak hmunah an ret sal lala. Ann le a nau neih thawn a va veh thei nawn fawn lo. A hung cah deuh ih a va veh thei sal tikin ttha lutukin a kilkhawl ih Judson cu a hung tha sal thei leh. An pa thawng a tlak sungah hin Ann cu a rak um menmen dah lo. Khrih thuthang ttha simin nasa zetin a bei rero.
Nitin an pai suahnak ding dilin Governor innah a feh ringring. Acozah in missionarypawl cu thlingthlatu ah an ruat ih, an ral tum bikah an ret. Ann cun kannih cu English mi khal kan si lo, Amerikan mi kan si ih, thuthang ttha sim dingin missionary dinhmun lawng ih ra kan si tin a sim tik khalah ' Amerikan nan si maw, English mi nan si maw a thupi lo, ramdang mi rengreng cu kan ral nan si,' an rak ti san men ttheu.
Rambuainak cu a sang deuhdeuh, nikhat cu mirang ralkap tampi ra lang a hmuh tikah thawnginn kiltupa-in thawngtla hmuahhmuah a rang thei bikin a suah hai. An suah vete Judson tei sung cu tlangram khawte ah an tlan. Ava timi khua-ah an um. Lehhnu deuh ahcun Judson cun a nufa cu mirang ralkap cennak Amherst timi ah a va retih amah cu Ava khua-ah a va kir. Culai fangah Ann cu a rak thi. Ann a thih hnu rei lo teah an fanu te Maria a thi ve. Judson cu nufa nei loin amah ten umhar zetin a um.
\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Ram a dai thlang ih, \u003cspan\> \u003c/span\>rawngbawl a thawk sal. Zatyat a saksal ih, Pathian thu duh tete an ra karh. Kumkhat hrawng a ti in mi 30 lai in Baptisma an co.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>1834 kum April thla-ah Amerika ihsin missionary nunau pakhat a ra thleng. Pasal \u003cspan\> \u003c/span\>thihsan mi a si. An pa cu thuthangtha a sim laiah lam lakah a rak thi. Cu nui hmin cu Sarah Bordman a si. Judson cu cu nu thawn an nei aw. Pathian-in fanu duhum te a pe ih Judson in a fanu hmin cawi in Abbie a sak. Kum thum hnuah\n\u003cspan\> \u003c/span\>fapa an nei leh ih, Adoniram an sak. Fapa dang an nei leh ih Elnathan an sak.\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>An sungkua in nuam le aipuang ten rawng an bawl. Kawhhran khal an karh vivo. Kawhhran member 160 zik te an ti thlang. Judson cu zing lamah thusimnak le zirhnak a nei, zan lamah thusuh duhtupawl hrangah Zayat-ah khawmnak a tuah theu. A cuap le a dang pawl an cak nawn lo, a aw khal a cau nasa thlang.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>A nupi khal a dam cak thei lo ih, cawl phahin zohaw ding in Amerikan an pan. Amerikan an thlen hlan St. Helena lawng cawlhnakah a nupi cun a thih san. Missionary ih a feh hnu, an ram a hmu sal leh nawn lo a si cu.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Kum 32 sung lai missionary hnatuan i ram dangih a um sungah an ram cu a rak danglam nasa. Nasa tukin a rak tangso. Rang par to-ih khual tlawn tla\n\u003cspan\> \u003c/span\>a rak tul nawn lo. Tlangleng le mawtaw zin an pawp riahriah. Cu mi a hmuh tikah Judson cun mak a ti zet.\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Can ziang mawzat Amerikan ih a hman hnu ah Emily ti mi fala nu cu nupi ah a nei sal ih, cui hnu thla khatah Kawlram panin an kir sal. Emily cu cangan mi zet a si.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>",1]
);
//-->

Ram a dai thlang ih, rawngbawl a thawk sal. Zatyat a saksal ih, Pathian thu duh tete an ra karh. Kumkhat hrawng a ti in mi 30 lai in Baptisma an co.
1834 kum April thla-ah Amerika ihsin missionary nunau pakhat a ra thleng. Pasal thihsan mi a si. An pa cu thuthang ttha a sim laiah lam lakah a rak thi. Cu nui hmin cu Sarah Bordman a si. Judson cu cu nu thawn an nei aw. Pathian-in fanu duhum te a pe ih Judson in a fanu hmin cawi in Abbie a sak. Kum thum hnuah fapa an nei leh ih, Adoniram an sak. Fapa dang an nei leh ih Elnathan an sak.
An sungkua in nuam le aipuang ten rawng an bawl. Kawhhran khal an karh vivo. Kawhhran member 160 zik te an ti thlang. Judson cu zing lamah thusimnak le zirhnak a nei, zan lamah thusuh duhtupawl hrangah Zayat-ah khawmnak a tuah ttheu. A cuap le a dang pawl an cak nawn lo, a aw khal a cau nasa thlang.
A nupi khal a dam cak thei lo ih, cawl phahin zohaw ding in Amerikan an pan. Amerikan an thlen hlan St. Helena lawng cawlhnakah a nupi cun a thih san. Missionary ih a feh hnu, an ram a hmu sal leh nawn lo a si cu.
Kum 32 sung lai missionary hnattuan ih ram dangih a um sungah an ram cu a rak danglam nasa. Nasa tukin a rak tthangso. Rang par to-ih khual tlawn tla a rak ttul nawn lo. Tlangleng le mawtaw zin an pawp riahriah. Cu mi a hmuh tikah Judson cun mak a ti zet.
Can ziang mawzat Amerikan ih a hman hnu ah Emily ti mi fala nu cu nupi ah a nei sal ih, cui hnu thla khatah Kawlram panin an kir sal. Emily cu cangan mi zet a si.

\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>1849 kum November thla khan raibur in a na, cucu khaw sikin a bet-ih, Mauritius lam pan i lawng i a feh laiah Amerikan missionary sul sattu le missionary hminthang zet cu a Bawipai hnenah a tlungta. A ruak cu Kawlram khawmual isi lawngih ni thum feh tipithuanthum ah an phum.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>Adoniram Judson ih hnatuan hi hngilh thei ding ci a si lo. Tulai missionary tampi hi Judson tein lam an rak sial mi an run zawh ve hi a si. Harsatnak le tuarnak tampi lakah Kawl mipi thawng tampi cu Khrih hnenah a hruai hai a si. Khristianpawl lakah Adoniram Judson hmin hi a dai dah zik lo. Kawl Bible a leh mi tla a tha tuk lawlaw. Lei tlunah Bible lettu Pa ( Father of Bible Translator) ti hminthatnak khal an pe.\n\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\> \u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>( Pu Timothy Sui Lian Mang, Yangon )\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\> \u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt;text-align:justify\"\>\u003cspan\> \u003c/span\>\u003cspan style\u003d\"font-size:6.5pt\"\>\u003c/span\>\u003c/p\>\n\u003cp style\u003d\"margin:0in 0in 0pt\"\> \u003c/p\>\u003c/div\>\u003c/div\>\n",0]
);
//-->
Kawlram an thlen tikah Kawl siangpahrang cu Khristian pawl do zet mi a si ti an thei. Bible le Dictionary Grammar bu a tuah ttheh thlang. Sibawi in hna bangzetin ttuan nawn lo dingin a fawrh.
1849 kum November thla khan raibur in a na, cucu khaw sikin a bet-ih, Mauritius lam pan in lawng ih a feh laiah Amerikan missionary sul sattu le missionary hminthang zet cu a Bawipai hnenah a tlungta. A ruak cu Kawlram khawmual ihsi lawngih nithum feh tipithuanthum ah an phum.
Adoniram Judson ih hnattuan hi hngilh thei ding ci a si lo. Tulai missionary tampi hi Judson tein lam an rak sial mi an run zawh ve hi a si. Harsatnak le tuarnak tampi lakah Kawl mipi thawng tampi cu Khrih hnenah a hruai hai a si. Khristianpawl lakah Adoniram Judson hmin hi a dai dah zik lo. Kawl Bible a leh mi tla a ttha tuk lawlaw. Lei tlunah Bible lettu Pa ( Father of Bible Translator) ti hmintthatnak khal an pe. (By: Dr. Pu T. Sui Lian Mang

Pawlkom Umternak


Pawlkomnak Dinsuah thei dingah Dingfelnak neih a ttul :
Ziangvek harsat buainak na ton hmanah thudik le thuhmaan ah ttangin na sim ngam a ttul. Midang pawl anmah le anmah siatsuah aw le midang parih sualnak an tuahlai caan ah daiziar ih umsan men cu a olzet ko ding. Asinan cumi cu thil ttha le tuah daan duhnung a si lo. Mi tam sawn in anmah duhdawt ih thudik simtu ding an neih lo ruangah mahte siatsuah awknak lamzin ah an feh rero hrih ko. A caancaan ah mi pakhatkhat hnenah ziangmi thudik ka sim a ttul timi kan thei ko na'n kan ttihhrutnak in zianghman sim ngam loin in kham. Pawlkom tampi cu ttihhrutnak in a siatsuah: Zohman in sungtel pakhat ih nunnak tluksiat thu Kawhhran mibur sungih simrel ding an ngam lo.
Bible in hiti'n a sim, "Duhdawtnak in thudik kan sim pei," 3 ziangahtile hnganlang ih nunsim awknak um loin pawlkom ngaingai kan nei thei lo. Mifim Solomon in, "Felte'n thuleh cu rualpi taktak sinak langtertu a si," a ti.4 A caancaan ah sualnak a tuahtu culole sualforhnak a tongtu kha duhdawtnak thawn hmaiton ih nunsimnak neih le kilkhawi ding hi a sim duhmi cu a si. Paul in, "U le nau tla, nanmah lakah pakhatkhat in sualnak a tuah pang nan hmuh tikah nanmah sungin a thlarau mi deuh pawl in lamzin dik ah hruaikir uh," a ti.5
Kawhhran Pawlkom tampi le Bur fate tampi a hmin men ih an taan ringringnak hi buainak an ttih ruangah a si. Thuhla pakhatn buainak le hnaihnoknak a suahpi tinte'n a remnak zawngin an daihter saal lohli mai. Cuih thuhla cu zohman in fiangfaiter loin thin hnaihnok tuar in an umsan thluh. Thubuai cu an thei ttheh, asinan zohman in langhngan in an sim ngam lo. Himi in mi ih thusia relnak hmun, thuthup hlir ih a khatmi fihnungza kiangkap ah a canter a si. Paul ih ti daan cu a fiangfaizet: "Thuphan per nawn hlah uh. Pathian zumtu pakhat le pakhat thudik kan sim aw fingfing ding. Ziangahtile Khrih ih Ruangpum a simi Kawhhran sungah kan zate in sungtel ciar kan si," a ti.6
Pawlkomnak ngaingai sinak cu tthit-umnak ah siseh, rualpi awknak ah siseh, Kawhhran sungah siseh "langhngan ih umnak" parah a hmun aw a si. Thuingaite cun buainak hi pawlkom sungah neel awknak a um theinak ding lamzin a si sawn. Phenmi buainak kha ong lo le remter lo ih na umsan men sung poh ahcun pakhat le pakhat ziangtik hmanah nan neel awzet thei dah lo ding. Buainak kha dikzet ih kan remter thei tikah kan danglamnak hmu awton le theihthiam awktonnak in pakhat le pakhat kan naih aw deuh a si. Bible in, "Mi pakhat ih mawhnak va rem sak awla, a nehhnu ahcun na porh reromi hnakin a lung a awi sawn ding," a ti.7
Langhngannak kan timi hi na duhmi poh kha hmuntin le na duh caan poh ah sim theinak license cu a si lo ih mi hngalhngawng tinak tla a si fawn lo. Bible ih in simmi cu, "Thil hmuahmuah in tikcu le caan remcang an nei fingfing," ti a si.8 Ruat cuca lo ih ttongmi in mi thin a natter. Pathian in Kawhhran sungah pakhat le pakhat a duhdawt awmi innsungsang vekin biak aw uh in ti: "Na hnak ih upa deuh kha va kawk hlah, na pa bangtuk in a leem in leem sawn aw. Mino deuh kha na unau ah ruat aw. Nunauupa deuh cu na nu bangtuk ah ruat awla nunau no deuh pawl cu thinlung thiangte in na farnu bangtuk ah ruat aw," a ti.9
Riahsiatza a simi cu, tuni ah pawlkom thawng tampi tla cu langhngan ih nunsim ngam awk lonak in a siatsuah thluh. Paul in Korin khua ih Kawhhran kha an pawlkom sungih nunzia tha lomi kha nunsim loin daiziar an umsan men ruangah a kawk hngai a si. Zohman in hmaitonte ih nun an sim ngam lo ruangah hiti'n a ti: "Cubangtuk thilsual a tuahtu par ahcun kan Bawipa Jesuh hmin in thu ka `hen zo a si. Himi pa hi Bawipa ih Ni ah a thlarau ruun suak a si theinak dingah a taksa ruangpi kha Satan hnenah siatsuah dingin pek uh...Khristian ka si ti tahrat in nupa sualnak a tuahtu pawl, mi duhham pawl, milem a biaktu pawl, mi thangsiat duh pawl, zuri pawl le fifir pawl...cubangtuk misualral pawl thaw cun rawl ei dingah a to hman to tlang hlah uh. Thungai in kan tile a lenglam mi thutthen sak ding cu ka hnattuan a si lo, a lenglam mi cu Pathian in an thu a tthen sak ding. Sikhalsehla nanmai' sung mi pawl cu an thu nan `hen sak ding a si lo maw? Ca Thianghlim in, "Nan Bu sung ihsin mi sualral pawl cu suah uh," tiah a ti.10 (Pehleh ding) By: Rev. Runcungmang

Ram Hruaitu Ih Thuanthu Tawite:
Re.Estb. Sept, 14, 2007
Motto: In Hruaitu Cu Kan Miphun Mi Siseh. (Jer. 30:21)
Purpose: Nunphung, Biahla le Calai Khaisan, Pathian Hmin Sunlawih
Director : Hremang (USA)
Founder : Salai Zahau Caleb Laltinhrem
Gen. Secretary: Salai Taisun D. Lallianhre Senling
Assist. Secretary: Salai Lalawmpui Khawlianpum
Treasurer: Salai Zanniat Tuaklianuk Kaphlawn
Assist. Treasurer: Salai Isaac Hualngo Lalpekhlu
Ram Hruaitu Kutkaih:
Editor : Salai Zahau Caleb Laltinhrem
Suahtu: Ram Hruaitu Kawmiti
Suahzat: 200 cps
Aman: Rs. 4
Contact us: ramhruaitu@gmail.com
http://hruaitu.blogspot.com/

A SIARTU NAN ZATE TLUNAH RAMHRUAITU KAWMITI IN LUNGAWITHU SIMCAWK LO KAN LO NEI A SI. HMAILAM KHALAH IN RAK SIARSAK IN KAN CALAI HNATTUANNAK AH IN TELPI SINSIN DINGAH UPATNAK THAWN KAN LO SAWM. CALAI HNATTUANNAK IH THUPI ZETMI, NGANTU, SUAHTU, PAISA THAWHTU, ZEMTU, SIARTU:::himi pawlhi hmunkhat te ih an fehtlang lo ahcun CALAI a cak thei ttheu lo in ruangah, nang inteh ziangti kawngzawngin CALAI in ttuanpi ve thei ding.